Irak'ta seçimler krize kapı açtı, yeni hükümet kurulması ayları bulabilir

Güncelleme: 18 Kasım 2025 20:25

Irak seçimlerinde Başbakan Muhammed Şiya Sudani’nin liderliğini yaptığı “İmar ve Kalkınma İttifakı” seçimlerde birinci çıkmasına rağmen ortaya çıkan tabloya göre hükümeti kurmada zorlanacağı belirtiliyor. Şii partiler Sudani’ye mesafeli yaklaşırken muhalifi partilerin hedefinin ise Başbakanlığı ele geçirmek olduğu bildiriliyor. Hükümet kurmada pazarlıklar başlarken görüşmelerin aylar sürebileceği ifade ediliyor.

11 Kasım’da gerçekleşen Irak parlamento seçimlerinde yüzde 56,11 oranında katılım sağlanırken 12 milyonu aşkın oy kullanıldı. Sonuçlara göre, Sudani liderliğindeki İmar ve Kalkınma İttifakı bir milyon 317 bin oyla birinci sırada yer alırken Sudani’yi Muhammed Halbusi liderliğindeki Sünni Tekaddüm İttifakı ve ardından Şii Nuri Maliki liderliğindeki Hukuk Devleti Koalisyonu izledi. Siyasi parti ve ittifakların oylarını arttırmasına rağmen hiçbir ittifak tek başına hükümet kurmaya yetecek mutlak çoğunluğu elde edemedi. Bu durum, yeni hükümetin kurulması için müzakereler ve ittifakların kapısını araladı. Meclis eski Başkanı Sünni Tekaddüm Partisi lideri Muhammed Halbusi, 29 sandalye kazanarak pazarlık gücünü arttırdı.

Partisinin programı, Sünni temsilin karar alma mekanizmalarında yeniden güçlenmesini, yerel güvenlik ve altyapı yatırımları ve hizmetlerin iyileştirilmesini amaçlıyor. 29 sandalye kazanan Şii Hukuk Devleti Koalisyonu lideri eski Başbakan Nuri Maliki ise, hükümet deneyimi ve uzun siyasi geçmişi ile etkili bir figür olduğunu ortaya koyuyor. Maliki, seçim programı, devlet ve güvenlik kurumlarının güçlendirilmesi ile devlet içindeki siyasi nüfuzunu korumayı amaçlıyor. Yurtiçinde Maliki’nin varlığı, daha ılımlı yönelimler ile bölgesel baskı grupları arasında bir denge unsuru; yurtdışında ise koalisyon, 2003 sonrası geleneksel ilişki modelinin devamını temsil ediyor.

Bir milyonun üzerinde oy alması ile dikkat çeken Kürdistan Demokrat Partisi'nin (KDP) yeni hükümeti pazarlığında etkisini arttırdığı görülüyor. KDP lideri Mesud Barzani, Kürt temsilini güçlü biçimde sürdürmek, bütçeden pay almak, petrol, federasyon ve yetki alanları konularında pazarlık gücünü arttırmayı amaçlıyor.

27 sandalye elde eden Şii Sadıklar Hareketi lideri Kais el-Hüzelî ise Şiiler arasında siyasi bir güç olarak öne çıkıyor. Programı, egemenlik, yabancı müdahalelere karşı duruş ve yerel güvenlikte güçlü bir rol üstlenmeyi içeriyor. 19 sandalye kazanan Şii Ulusal Devlet Güçleri ve 18 sandalye çıkaran Hadi Amiri liderliğindeki Bedir Örgütü, Şii siyasi akımının kurumsal ve müzakereci bileşenlerini temsil ediyor. Kürt bloklarından KYB, Sünni Azim İttifakı ve diğer blokların talepleri de göz önüne alındığında önümüzdeki günler hükümet kurma sürecinin zorlu geçeceğine işaret ediyor.

Seçimlerde başarılı olan siyasi taraflar, sonuçların açıklanmasını ve Irak Yüksek Federal Mahkemesi tarafından onaylanması sonrası zorlu bir müzakere sürecine hazırlanıyor. Müzakerelerin en yoğun olduğu alanın ise Şii blok içindeki anlaşmazlıklar olduğu bildiriliyor. Irak Başbakanı Muhammed Şiya Sudani, ikinci dönem için yine başkanlığa aday olduğunu göstermek için siyasi partilerin liderleri ile temaslara başladı. Bu kapsamda Sudani, KDP lideri Mesud Barzani ile Duhok'ta bir araya geldi. Barzani’nin Ofisinden yapılan açıklamaya göre, görüşmede her iki taraf da Irak Parlamento seçim sürecinin sükunet ve sorunsuz bir ortamda başarılı bir şekilde tamamlanması nedeniyle birbirlerini tebrik etti. Açıklamada, görüşmenin geri kalan bölümünde "daha fazla adaletli bir seçim için seçim yasasının değiştirilmesi gerektiğine" dikkat çekildiği.

Parlamentoda hiçbir partinin net bir çoğunluğa sahip olmamasının süreci uzatan önemli bir etken olduğu ifade ediliyor. Sudani’nin liderliğini yaptığı “İmar ve Kalkınma İttifakı” seçimlerde sekiz bölgede seçimi kazanarak birinci çıkarken, devlet dışı silahlı gruplara yakın Şii bloklar da sandalye sayılarını arttırması dengeleri değiştirirken 50’den fazla sandalye ile hükümet görüşmelerinde etkili olmayı hedefliyorlar. Sudani’nin başbakanlığına sıcak yaklaşmayan bu grupların, yeni bir başbakan adayı ile ortaya çıkıp gelecek dönemde başbakanlığı kimin üstleneceği konusunda görüşmelerin uzamasına neden olabilecekleri belirtiliyor.

Erbil merkezli Rudaw TV, Sudani’nin, hükümet programının temel hedefinin Irak’ı bağımsız kılmak ve ülkeyi ABD ile İran’ın baskılarından uzak tutmak olduğunu aktardı. Ancak İran destekli Şii silahlı grupların siyasi temsilcileri Sadiqûn, Bedir, Hizmet ve Hukuk gibi dört ana grubun toplam 56 sandalyeyle parlamentoda güçlü bir konuma sahip olmalarının süreci zorlayacağına dikkat çekildi. Bu grupların çoğunun, seçim öncesi dönemde Sudani ile aynı çizgide olmadıkları, ABD’nin bu grupların silahsızlandırılması konusunda Sudani üzerindeki baskısının, aradaki görüş ayrılıklarını daha da belirginleştirdiği belirtiliyor. Sudani’nin bu grupların “ya güvenlik kurumlarına entegre olmaları ya da siyasi faaliyetle yetinmeleri” gerektiği görüşünün Şii gruplar üzerinde olumsuz etki yaratacağı ve hükümet kurma sürecini uzatabileceği kaydedildi.

Yeni parlamento göreve başlamadan önce Irak yönetiminin, İran–ABD çekişmesinden uzak durma çabasının ön planda olması bekleniyor. Ancak bu kapsamda Gazze ve Lübnan’daki gelişmeler, bölgesel dengeyi daha da kırılgan hâle getiriyor. Yeni Irak hükümetinin temel görevlerinden biri, bu iki güçle dengeli ilişkiler yürütmek olacak. ABD güçlerinin 2026’ya kadar Irak’tan çekilmesi yönünde anlaşmalar bulunsa da Washington’un askeri danışmanlık ve lojistik destek kapsamında Irak’ta bir süre daha kalması bekleniyor. ABD, Irak’taki pozisyonun aynı zamanda Suriye’deki operasyonlarının da bir parçası olduğunu vurguluyor. ABD’nin Irak Özel Temsilcisi Mark Savaya da seçim sonrası yaptığı açıklamada, “ABD, Irak’ın egemenliğine saygı duyar ve silahlı grupların kontrol dışı faaliyetlerinin sona erdirilmesini destekler” demesi yeni döneme ilişkin ipucu vermesi açısından önemliydi.

Önümüzdeki dönemde Irak'ta yeni hükümet kurulmasına yönelik siyasi trafiğin yoğunlaşması beklenirken süreç, Şii–Sünni–Kürt güçler arasındaki geleneksel siyasi dağılıma göre yürütülmesi bekleniyor. Yaklaşık 20 yıldır devam eden teamüle göre başbakanlık Şiilere Meclis başkanlığı Sünnilere Cumhurbaşkanlığının ise Kürtlere verilmesi bekleniyor. Ancak hükümetin kurulmasının çok taraflı pazarlıklara dayanması bekleniyor. Her kesimin pastadan pay alması için yoğun bir görüşme trafiğinin önümüzdeki yılda da devam edecek gibi görünüyor.